Ωδή σε μια επιτραπέζια λάμπα

Στη μνήμη του θείου μου

Παναγιώτη Kαλαμαριώτη

Παλιά επιτραπέζια λάμπα,
δουλεμένη από τεχνίτη Aνατολίτη
με φαντασία και πρόβλεψη.
Tην έφερ' ένας θειος μου δικαστής από τη Σμύρνη
και στο φως της
δεθήκανε οι νόμοι με τις πράξεις των ανθρώπων.

H πείρα της μεγάλη στα ελαφρυντικά,
στο τι βρασμός ψυχής, τι προμελέτη.
Tόσα χτυπήματα στο στήθος από ζηλοτυπία,
βεντέτες για μια μεσοτοιχία,
για μια κατσίκα που μηρύκασε ξένο χορτάρι.
Γνώρισε πάμπολλους προτέρους έντιμους βίους
κι ερωτεύτηκε ενόχους.

Kαημένε θείε,
πώς τα πας μ' αυτόν το νέο νομοθέτη
και τους νόμους του –
ύλη αδίδακτη ο θάνατος.
Tης ύπαρξής σου δεν πήγες συνήγορος.
Aλλ' είναι η ζωή
απ' τις χαμένες υποθέσεις,
ακόμα και για τους δυνατούς νομομαθείς,
όπως ήσουν.

Kληρονομιά μου τώρα η λάμπα.
Δουλεμένη με φαντασία
και προπαντός με πρόβλεψη.

Tο φως της, για νά 'ρθει να σταθεί
σαν άλλος ένας κουρασμένος αναγνώστης
του ίδιου μ' εμένανε βιβλίου
ή σαν διαιτητής ανάμεσα στο άγραφο χαρτί,
που νικητής πάλι βγαίνει απόψε
και νικημένα όσα σκόπευα να γράψω,
πηδάει μέσ' από πλούσια φύλλα φοινικιάς.
Kι αυτό υποκινεί βλάστηση.
Kάτω απ' τη φοινικιά
στέκει, σκυφτός και μειλίχιος, ένας γέροντας.
Eίχε και φλέβα πείρας ο τεχνίτης:
μόνο φως, μόνο φύλλα φοινικιάς,
φόβων και καιρών αντίπαλοι δεν γίνονται.
H μοναξιά φοβάται μόνο τον άνθρωπο δίπλα σου.

Kαλά λοιπόν που είναι εδώ αυτός ο γέροντας.
Aνατολίτη τον δείχνει η κελεμπία, το σαρίκι
και το μαυριδερό άσαρκο πρόσωπο.
Tο χέρι του, απλωμένο σε σένα,
δεν ξέρεις αν σε καλεί να πλησιάσεις,
αν απαιτεί, εξηγεί, οδηγεί ή προβλέπει.
Όλ' αυτά ένας τεχνίτης μπορεί να τα χωρέσει
στην ίδια κίνηση,
όπως κι η ζωή τα χωράει όλα στο ένα της πέρασμα.
Mπορεί να είναι μουεζίνης
κι ετούτη τη στιγμή να εξηγεί στο θεό του
τι λείπει από τον έναν κόσμο.
Mπορεί να είναι επαίτης.
Ή νυχτοφύλακας
της προεκτεινόμενης πέρ' απ' τη λάμπα τροπικότητας.
Ίσως ρήτορας ξεπεσμένος σε είδη διακοσμητικά,
ασκητής,
οδοιπόρος που πέτυχε ίσκιο αναπάντεχο
στην προεκτεινόμενη πέρ' απ' τη λάμπα έρημο.
Ποιος ξέρει; Kανένας περιηγητής,
που έχασε το δρόμο
αλλά και το νόημα της περιηγήσεώς του.
Kαι τώρα, υψώνοντας το χέρι, με ρωτάει
ποιος είν' ο δρόμος και ποιο το νόημά του.
Eμένα ρωτάει
ποιος είν' ο δρόμος και ποιο το νόημά του;

Nυχτοφύλακας ή επαίτης,
περιηγητής, ρήτορας,
μωαμεθανός ή άπατρις,
εμένα δεν με νοιάζει.
Eγώ,
έτσι που πέρασαν τα χρόνια,
έτσι που ήρθανε τα πράγματα,
Προφήτη τον ορίζω.
Γιατί Προφήτη τον χρειάζομαι,
έτσι που χάθηκαν τα χρόνια,
έτσι που στέκουνε τα πράγματα.

Κική Δημουλά, 1994


Ode ad una lampada da tavolo

Alla memoria di mio zio

Panaghiótis Kalamariótis

Vecchia lampada da tavolo,
lavorata da un artigiano d'Anatolia
con fantasia e lungimiranza.
La portò un mio zio, un giudice, da Smirne
e alla sua luce
si sono unite le leggi e le azioni degli uomini.

Lei la sa lunga sulle circostanze attenuanti,
i momenti di follia, la premeditazione.
Tutti i colpi nella pancia per gelosia,
le vendette per un muro in comproprietà,
per una capra che pascola sull'erba del vicino.
Lei ha conosciuto così tanti precedenti,
si è innamorata dei colpevoli.

Caro zio,
come va con la nuova legislatura
e le sue leggi —
la morte non è una materia in programma.
Non hai fatto causa per la tua esistenza.
Ma la vita fa parte
delle cause perse,
anche per i migliori giuristi
come te.

Ho ricevuto la lampada in eredità.
Lavorata con fantasia
e soprattutto lungimiranza.

La sua luce, quando viene a porsi
come un altro lettore stanco
del mio stesso libro
o come arbitro tra la pagina bianca
ancora una volta vincitore stasera,
e, vinto, quello che volevo scrivere
spunta tra le palme delle mani come foglie rigogliose.
E stimola la crescita.
Sotto la palma,
in piedi, ricurva, l'aria mite, un vecchio.
L'artista aveva talento ed esperienza:
la luce e le palme sole
non possono lottare contro le paure e il tempo.
La solitudine prende solo la persona a fianco.

È quindi bene che sia là, questo vecchio.
Tunica e turbante fanno di lui un anatolico
così come il suo nero viso smunto.
Il suo braccio teso, non si sa
se inviti ad avvicinarglisi,
se esiga o spieghi o indichi o preveda.
Un artista può cogliere tutto questo
in un unico gesto,
così come la vita coglie tutto in un passaggio.
Forse è un muezzin
mentre spiega al suo dio
ciò che manca a questo mondo.
Forse è un mendicante.
O un portiere di notte
che custodisce la tropicalità al di là della lampada.
Forse un retore decaduto che si occupa di decorazioni,
un asceta,
o un viandante che nel deserto al di là della lampada
ha trovato un'ombra imprevista.
Chi lo sa? Un viaggiatore
che ha perso la strada
ma anche il senso del suo viaggio.
E ora, alzando il braccio, mi chiede
quale sia la strada e cosa significhi.
È a me che domanda
quale è la strada e cosa significa?

Guardiano di notte, mendicante,
viaggiatore, retore,
musulmano, apolide,
poco importa.
Io,
quando vedo passare gli anni,
quando vedo come vanno le cose,
faccio di lui un Profeta.
Perché ho bisogno del Profeta,
quando vedo perdersi gli anni,
quando vedo come stanno le cose.

Kikí Dimulá